Na podstawie ponad 100 oryginalnych wywiadów Sean Howe stworzył dokumentalną opowieść, którą czyta się jak najlepszy dreszczowiec. Howe drobiazgowo odtwarza nie tylko historię wydawnictwa, ale również czasy, w których przyszło mu działać. Przypomina zapomnianych twórców i ich dzieła, ujawnia zakulisowe rozgrywki i wstydliwe sekrety. „Niezwykła historia Marvel Comics” to opowieść o wielkich indywidualnościach. O twórczej współpracy i zarwanych nocach, ale i o konfliktach, trudnych decyzjach, zdradach i rozbitych przyjaźniach. Jeżeli uważacie, że praca w branży komiksowej to fajna zabawa, lektura „Niezwykłej historii Marvel Comics” może to zmienić. Warto zaznaczyć, że w tym roku książką Seana Howe’a otrzymała Nagrodę Eisnera – wyróżnienie określane niekiedy mianem komiksowego Oscara – dla najlepszej książki o tematyce komiksowej.

Howe’owi udaje się z niezwykłą wprawą uchwycić z perspektywy zarówno fana, jak i krytycznego obserwatora, mityczny charakter nie tylko postaci fikcyjnych zamieszkujących uniwersa Marvela, lecz również osób odpowiadających za ich stworzenie. Przedstawia przez to tętniącą życiem, pełną niesamowitych zdarzeń opowieść. Czytamy ją z zapartym tchem niczym epicką epopeję, której wielowątkowa fabuła rozgrywa się na przestrzeni wielu lat. To opowieść pełna legend, marzeń, rozczarowań, rywalizacji i sukcesów; opowieść, która zachwyca, ale też zasmuca. Pokazuje kręte koleje życia, które rzuciły wielką grupę ludzi w narrację niejednokrotnie bardziej niewiarygodną niż inwazja Skrulli czy starcie na Battleworld. Niezwykła historia Marvel Comics jest właśnie taka – niezwykła. Pisana z pasją książka Seana Howe’a to idealna propozycja dla miłośnika Domu Pomysłów, osoby zainteresowanej przemysłem komiksowym, obserwatora popkultury oraz każdego, kogo choć trochę zaintrygowały komiksy czy filmy o superbohaterach; jest to też idealna pozycja właśnie dla Ciebie, nie widzę więc żadnego powodu, dla którego nie powinieneś jej zakupić.

Howe robi coś jeszcze cenniejszego – pokazuje z czego składają się fundamenty przemysłu komiksowego (a w szczególności Marvela), a składają się głównie z kompleksów w stosunku do filmu, literatury, a nawet świata reklamy, do którego w poszukiwania lepszych warunków pracy i zarobków uciekali rysownicy. Jednak największy kompleks dotyczy kinematografii – Howe przedstawia ze szczegółami, jak przez lata Marvel, a szczególnie Stan Lee zabiegał wszelkimi sposobami o to, by zekranizować przygody superbohaterów i wreszcie solidnie na tym zarobić, bo wydawanie samych zeszytów od końcówki lat 70-tych już nie wystarczało. Wreszcie Howe pokazuje, że ambicje twórców, by robić coraz lepsze i dojrzalsze komiksy (a było takich wielu) liczyły się najmniej. Liczyły się za to zyski z „marek” jakimi były postaci. Aż w końcu sen się spełnił – proszę bardzo. Dziś ekranizacja goni ekranizację. A złote czasy epoki Kirby’ego i Ditko? Hmm, to tylko ładna, lukrowana wizja roztaczana przez Stana Lee, który był mistrzem public relations.

To jest potęga i to jest historia. Sean Howe zrobił kawał dobrej roboty. Ukazał nam przekrój przez 70 lat (!) istnienia firmy, która na bieżąco oddawała w swoich rysunkach nastroje społeczne, rewolucje, modę, technologię, wychodząc światu na przeciw. Począwszy od Kapitana Ameryki, który w latach ’40 stanął twarzą w twarz z… Hillerem (czemu nie Hitlerem? O tym przeczytacie w książce) i w tym pojedynku zwyciężył, do prób zainteresowania coraz bardziej „stechnologizowanej” młodzieży. Mamy teraz Internet, mamy wszechobecną telewizję. Czy to oznacza upadek tej formy sztuki? Schyłek komiksu? 

Superbohaterowie nie umierają. I to oni pociągną sławę Marvela jeszcze długo. I mam taką nadzieję, gdyż ja – choć niewychowana na komiksie, szczególnym sentymentem darzę filmy kręcone na ich podstawie.

Polecam gorąco osobom zainteresowanym popkulturą, wielbicielom komiksów, superbohaterów oraz… ciekawskim, po prostu. Odnajdziecie się w tej książce. I może ją pokochacie.

Książka Seana Howe’a to autentyczna kopalnia wiedzy z zakresu rozwoju największego amerykańskiego wydawnictwa komiksowego. Przy okazji rzuca też światło na ewolucje mechanizmów rynkowych tamtejszego przemysłu rozrywkowego. Podsumowując – znakomita, wzbogacająca lektura w pełni warta każdej z poświęconych jej chwil. 

„Niezwykła historia Marvel Comics” to miejscami przerażająca i ciągle pasjonująca lektura, od której trudno się oderwać, a która dosadnie piętnuje zalety i wady amerykańskiego rynku komiksowego na przestrzeni kolejnych dekad. To wspaniała kronika, napisana lekko i co ważne – obiektywnie. Czytając kolejne rozdziały, widać, że Howe kocha komiksy i ma na ich temat ogromną wiedzę, jednak opisuje wydawniczego giganta w sposób skrajnie obiektywny, nie buduje mu fałszywego ołtarza, wręcz przeciwnie. To fascynująca pozycja, obowiązkowa dla wszystkich fanów, zainteresowanych historią Marvela i poszczególnych bohaterów, procesem wydawniczym i pracą rysowników, scenarzystów, inkierów i kolorystów. Poza nieocenioną wartością poznawczą, jaką niesie ze sobą lektura, warto wspomnieć o walorach estetycznych: wydawnictwo SQN stanęło na wysokości zadania, oddając w ręce czytelników 500 stron zapisanych maczkiem, w twardej oprawie i poręcznym formacie.

Uhonorowana Nagrodą Eisnera „Niezwykła historia Marcel Comics” to prawdziwe kompendium wiedzy o jednym z najważniejszych graczy na amerykańskim rynku obrazkowych opowieści. Ale publikacja Seana Howe’a sięga o wiele głębiej, wywracając na nice mit tętniącego życiem i twórczą harmonią Domu Pomysłów. Przypomina bowiem, jak pewne fabuły z udziałem kultowych (super)bohaterów odzwierciedlały personalne tarcia oraz nasilające się z biegiem czasu animozje między autorami i redaktorami, niejednokrotnie prowadzące do kadrowych przetasowań, spektakularnych rozstań oraz gorzkiego końca wielu przyjaźni. Świetna lektura, nie tylko dla znawców tematu.

Książka amerykańskiego dziennikarza napisana jest bardzo sprawnym i przystępnym językiem. Jednocześnie oparta jest na solidnej bazie dokumentów i wywiadów. Howe dotarł do wielu twórców, zarówno tych, którzy pracę w Marvelu wspominają jako cudowne lata, jak i tych, którzy z wydawnictwem nie chcą mieć nic wspólnego. Autor nie słodzi, często przytaczając bardzo bolesne słowa na temat branży. Jest o tyle smutniejsze, że niejednokrotnie czytelnik, ceniący sobie czystą rozrywkę płynącą z lektury ulubionych komiksów, nawet nie zdawał sobie sprawy, w jakich bólach one powstawały.

Książka Seana Howe’a to idealna lektura dla każdego fana amerykańskiego komiksu. Ta łyżka dziegciu w beczce komiksowego miodu wydobywa na wierzch niewygodną prawdę o branży, tworząc pełniejszy obraz największego wydawnictwa komiksowego świata. W pełni zasłużona nagroda Eisnera za najlepszą książkę o komiksach w 2013 roku.

Niezwykła historia Marvel Comics zasłużenie zdobyła nagrodę Eisnera dla najlepszej książki o komiksie. I chociaż kolorowa okładka z częściami rozpoznawanych przez wszystkich superbohaterów mogłaby zapowiadać, że w środku zostaniemy uraczeni ilustracjami, tak się nie dzieje. Mimo to historia wciąga tak bardzo, że nawet nie czuć ich braku (gdyby ktoś jednak uważał inaczej, polecam zajrzeć tutaj). Jeśli więc w dzieciństwie miałeś/aś styczność ze Spider-Manem, Daredevilem czy X-Menem w jakiejkolwiek formie, nalegam abyś sięgnął/a po tę książkę, żeby zobaczyć jak te postaci się narodziły, a przede wszystkim, kto i w jakich okolicznościach je stworzył. Na przykładzie Marvela można powiedzieć, że amerykański sen nie jest mrzonką, chociaż dla wielu przeistoczy się w koszmar. Na koniec pożegnalny list Dave’a Cockruma do Stana Lee, w którym pisze: „wystarczy, że widziałem jak w Avengers dokonywały się przykre zmiany, jak bohaterowie zostali wyrwani z korzeniami i stali się zaprzeczeniem tego, czym byli”; jest to jedna z najbardziej przykrych rzeczy, jakie w życiu przeczytaliście.

Po przeczytaniu “Niesamowitej Historii” komiksy nigdy nie będą już takie same. Nie będę widział ilustracji, dialogów i scenariusza. Zobaczę Stana Lee, Jacka Kirby’ego, którzy z dużym prawdopodobieństwem wymyślili bohatera, zobaczę scenarzystę i rysownika, którzy kontynuują ich dzieło – ale przede wszystkim zobaczę korporacyjnego molocha, całkowitą komercjalizację i dziesięciolecia głodowych pensji autorów najbardziej rozpoznawalnych postaci na świecie. Czy przeszkadza mi to w czytaniu Marvela i cieszeniu się kolorowymi trykotami? Absolutnie nie, ale teraz przynajmniej jestem świadom, że wizerunek jednej, wielkiej, szczęśliwej rodziny i patronującego dziadka Stana Lee jest czystym marketingiem oderwanym od rzeczywistości. Książkę Seana Howe’a powinien przeczytać każdy, kto choć przez chwilę interesował się bohaterami Marvela – czy to w filmie, czy w kreskówce, czy wreszcie w komiksie.

Nieautoryzowaną biografię wydawnictwa czyta się niczym dobrą powieść sensacyjną. Co prawda nie ma tu efektownych pościgów i strzelanin, ale zaprezentowane zakulisowe gierki dostarczają równie wielkich emocji. Bohaterów i postaci jest tu nie mniej niż w książce telefonicznej, jednak pasjonujące historie, pełne zazębiających się wątków pobocznych, zwrotów akcji, a nawet cliffhangerów, sprawiają że nie sposób się pogubić. Książka napisana lekkim, przystępnym językiem to nie tylko pozycja obowiązkowa dla fanów komiksu, ale także dla zainteresowanych rozwojem branży rozrywkowej, wydawniczej i popkultury na amerykańskim rynku.

Sean Howe napisał niesamowitą książkę. Jestem pod wrażeniem jego ogromnej wiedzy. Każde zdanie pokazuje nam jego fascynację do komiksów, nie tylko Marvela. Sporo stron zostało poświęconych „odwiecznemu wrogowi”, a więc DC Comics, czy innym wydawnictwom. Autor pokazał liczne tasowania bohaterami i ich twórcami. W jednej chwili ktoś był scenarzystą Marvela, po to by za miesiąc grzać fotel w DC. Przy tym wszystkim Howe zachował obiektywizm. Nie raz pojawiła się ochota skomentowania poczynań pracowników, a on to tylko opisał, bez zbędnego komentarza.

Można by rzecz – nie specjalnego. Można by rzec – cóż ciekawego może się kryć w kilkudziesięcioletniej historii wydawnictwa? Byłem ciekaw i okazało się, że naprawdę było warto. Nie spotkałem się do tej pory z żadnym tekstem Seana Howe’a, ale muszę przyznać mu jedno – włożył w tę książkę naprawdę ogrom pracy i czyta się to z przyjemnością. Na pewno całą historię związaną z Martinem Goodmanem, Stanem Lee i resztą ekipy Marvela autor mógłby przedstawić w kilkukrotnie chudszej książce, jednak mimo obszernego tomu, Howe ma niesamowity talent i potrafi zaciekawić czytelnika. A to cytatem jakiegoś twórcy, a to ciekawostką, a to np. rozmową Stana Lee z Jackiem Kirby. Nic dziwnego, że „Niezwykła historia Marvel Comics” została wyróżniona nagrodą Eisnera – dla najlepszej książki o komiksie. To jest naprawdę kopalnia wiedzy zarówno o wydawnictwach komiksowych, jak i o samych autorach oraz ich twórczości.

To wszystko jest rozpisane jak epicka powieść sensacyjna na kilkadziesiąt lat, poczynając od przełomu lat 30. i 40. XX wieku, aż po rok 2012. Autor musi kochać komiks i chyba nie bardzo lubi korporacje. Choć początki Marvela to brak ustawy o prawach autorskich, to jednak tamte czasy wydają się bardziej ludzkie niż bezwzględne i bezmyślne korporacyjne zarządzanie z późniejszych lat. Sean Howe wykonał ogromną pracę – czytał, rozmawiał i przekopał się przez komiksy. Przeprowadził własne wywiady ze 150 (!) osobami z Uniwersum Marvela. A potem na szczęście opowiedział nam to wszystko w bardzo pięknym stylu.

Książka amerykańskiego dziennikarza napisana jest bardzo sprawnym i przystępnym językiem. Jednocześnie oparta jest na solidnej bazie dokumentów i wywiadów. Howe dotarł do wielu twórców, zarówno tych, którzy pracę w Marvelu wspominają jako cudowne lata, jak i tych, którzy z wydawnictwem nie chcą mieć nic wspólnego. Autor nie słodzi, często przytaczając bardzo bolesne słowa na temat branży. Jest o tyle smutniejsze, że niejednokrotnie czytelnik, ceniący sobie czystą rozrywkę płynącą z lektury ulubionych komiksów, nawet nie zdawał sobie sprawy, w jakich bólach one powstawały.

Książka Seana Howe’a to idealna lektura dla każdego fana amerykańskiego komiksu. Ta łyżka dziegciu w beczce komiksowego miodu wydobywa na wierzch niewygodną prawdę o branży, tworząc pełniejszy obraz największego wydawnictwa komiksowego świata. W pełni zasłużona nagroda Eisnera za najlepszą książkę o komiksach w 2013 roku.

Niezwykła historia Marvel Comics to kolejna bardzo rzetelna pozycja wydana w ofercie wydawnictwa SQN. Nie dziwi fakt, że ta opowieść o gigancie wydawniczym została nagrodzona Eisnerem za najlepszą książkę o komiksie. Publikacja zawiera bardzo dużo szczegółowych dat, wydarzeń, wiele nazwisk, bezpośrednich wypowiedzi czy informacji z wnętrza firm. Sean Howe wykonał tytaniczną pracę. Oby więcej tak profesjonalnych publikacji.

Zaś mózg Marvela, Stan Lee, ukazany zostaje jako szarlatan, postać wyjątkowo niejednoznaczna. To z jednej strony człowiek oszołomiony sukcesem, utalentowany despota, chimeryczny pracodawca, szukający swojego szczęścia w Hollywood, który miał pomóc mu w realizacji snów i wizji. Z drugiej zaś strony to ucieleśnienie snu o skromnym wyrobniku, którego przebłyski geniuszu umeblowały wyobraźnię młodych czytelników i zagwarantowały mu stałe miejsce we wszechświecie (pop)kultury.

Książka ta do lektura obowiązkowa dla każdego fana amerykańskich komiksów. Nie tylko zajrzy on na zaplecze potężnego wydawnictwa, nie tylko pozna zarysy najbardziej znanych fabuł w historii Marvela, ale również będzie mógł od czasu do czasu rozkoszować się wyśmienitym stylem Howe’a, który lekko, z błyskiem w oku, opowiada tę fantastycznie skomplikowaną historię.

Książkę czyta się jednym tchem. Jest napisana fantastycznie barwnym, żywym językiem, który z łatwością wprowadza laika zarówno w specyfikę przygód superherosów, jak i tajniki branżowe rynku wydawniczego. Przekład Bartosza Czartoryskiego także zasługuje na słowa uznania (nie obyło się co prawda bez drobnych wpadek, takich jak określenie gońca redakcyjnego mianem „posłańca” czy kilka zgrzytających frazeologizmów, jednak nie zakłócają one lektury).

„Niezwykła historia Marvel Comics” jest w gruncie rzeczy straszliwie smutną opowieścią. Opowieścią o nadziejach młodych zapaleńców, zmiażdżonych przez komercyjne tryby korporacji. O zakulisowych zagrywkach i zawiłej polityce kolejnych firm przejmujących kontrolę nad rozrastającym się Uniwersum. O bezlitośnie zduszonej kreatywności i przyjaźni, utopionej w lodowatym finansowym wyrachowaniu.

Recenzja w formie graficznej:

Recenzowana pozycja została podzielona na pięć rozdziałów, z czego każdy skupia na przełomowych wydarzeniach w historii Marvel Comics. Na przykład pierwszy rozdział opowiada o trudnych początkach wydawnictwa, kształtowaniu się pierwszej załogi, trudnej pozycji komiksów na rynku i wielu innych ciekawych rzeczach. Świetnie kontrastuje on z ostatnim rozdziałem zatytułowanym „Nowy Marvel”, w którym można poczytać o tym, co dzieje się obecnie na naszych oczach i o tym, jak Zagroda pokonała wiele trudności towarzyszących jej od wielu pokoleń. Howe z szacunkiem odnosi się także do wydawnictwa DC Comics, będącego największym rywalem „wesołej” ferajny Stana Lee. Pokazuje, w jakim stopniu jedni oddziaływali na drugich oraz jak podbierali sobie najlepszych pracowników.

„Niezwykła historia Marvel Comics” to obowiązkowa pozycja dla każdego miłośnika komiksów, ale również dla osób interesujących się historią Stanów Zjednoczonych czy popkulturą. Kiedy uda mi się uruchomić na moim uniwersytecie kurs poświęcony historii amerykańskiego komiksu, jedną z obowiązkowych lektur na egzamin będzie właśnie ta książka. A jeśli Ty sam, Drogi Czytelniku, marzyłeś kiedyś o pracy w branży komiksowej, to koniecznie musisz przeczytać dzieje wydawnictwa Marvel, by przekonać się, że nie jest to bezstresowa, łatwa i przyjemna zabawa w rysowanie przygód superbohaterów.

Jeżeli jeszcze Ci mało, dodam, że w ciekawych okolicznościach pojawiają się tam postacie takie, jak Andy Warhol (którego portfolio zostało w wydawnictwie wyśmiane, ale to nie powinno nikogo dziwić), autor “Ojca Chrzestnego” Mario Puzo czy inni znani spoza komiksowego świata.

Wszystko to składa się na rewelacyjny tom, opiewający jedno z największych zjawisk popkultury. Dla kogoś, kto lubi komiksy, to pozycja absolutnie obowiązkowa. Jeżeli nie należysz do tej grupy, jest mi z Twojego powodu zwyczajnie przykro.

Ogólnie wiadomym jest, że nie ilość, ale jakoś ma znaczenie. W przypadku tej książki obie wartości są wyważone – jej gruba objętość i mała czcionka sprawiają, że została w niej zawarta duża ilość materiału. Marvel to firma-legenda, więc jest o czym opowiadać. Wzloty i upadki to nieodłączny element każdego przedsięwzięcia, Marvel również tego doświadczył. Na pochwałe zasługuje głównie narracja, która jest niezwykle szczegółowa, ale przystępna i pozwala dosłownie „przepływać” przez kolejne strony czy rozdziały. Można zatopić się w lekturze na dobrych kilka godzin i mieć wciąż ochotę na więcej. Podobnie jak w przypadku powieści, choć mówimy tu o suchych faktach z historii komiksowego studia. Jedyne czego mi w niej zabrakło to ilustracji. Myślę, że ciekawe ilustracje, okładki najsłynniejszych komiksów czy osób, które tworzyły i tworzą do tej pory Marvel bardzo wzbogaciłyby tę książkę. Szkoda, że autor pozbawił nas tego dodatku do lektury. Nie zmienia to jednak faktu, że Niezwykłą historię Marvel Comics czyta się doskonale. Pomimo, że jest ona głównie skierowana do wielbicieli komików to sięgnąć może po nią każdy, kto ma ochotę poznać jak tworzyła się historia komiksów. Być może po jej przeczytaniu ktoś sięgnie po jakiś komiks z Kapitanem Ameryką, Spider-manem, Thorem czy Iron Manem w akcji ratujących świat. Polecam komiks Marvela jako uzupełnienie lektury.

Jeżeli więc czasem zastanawialiście się, skąd wśród mutantów tyle różnorodności, czemu Thor w pierwszych latach swego istnienia zmieniał się w kulejącego lekarza czy jak zmieniały się moce Spider-mana – znajdziecie tu odpowiedź. Dowiecie się też również, czemu warto było zwolnić najzdolniejszego rysownika, jak w jedną noc powstawały pomysły na nowe uniwersa i jak od kartki za 15 centów można dojść do ekskluzywnego wielkoformatowego wydania za kilkanaście dolarów.

Historia Marvela to historia niezwykła. Przepełniona na równi pasją i zwyczajną chęcią zysku. Czerwono-biała perełka, „Muszę mieć” dla każdego, kto interesuje się komiksem, trochę bardziej niż zwykły zjadacz chleba. Tytuł w 100% godny polecenia.

Polecam wszystkim fanom komiksów oraz ciekawym: Kto zainspirował Martina Goodmana do stworzenia podwalin pod przyszłego, niekwestionowanego giganta? Kto i dlaczego uśmiercił dziewczynę Spider-Mana? Za ile sprzedano prawa do postaci Marvela? Z kim biurko w biurko siedział Mario Puzo – autor min. powieści Imię Róży? Czyją pracą zainteresowania nie krył Federico Fellini? I jaki związek z Marvelem miał Hugh Hefner – założyciel słynnego na całym świecie magazynu Playboy?

Książkę czyta się fantastycznie, jedyny zarzut jaki mogę mieć, to że brak w niej niestety szkiców postaci. Szczęśliwie ten drobny zawód rekompensuje (bardzo udana wg mnie) okładka. Swoją drogą zastanawiam się, czy rozpoznajecie wszystkich superbohaterów, których fragmenty wykorzystano na okładce książki Niezwykła historia Marvel Comics?

Na pięciuset stronach książki nie znajduje się ani jedna ilustracja – Marvel nie udzielił bowiem autoryzacji tekstu. Jest to cena, którą czytelnik płaci za „nieugrzecznioną” wersję wydarzeń. Jednak zdecydowanie warto było tę cenę zapłacić – mimo że, gdy czytamy o tym jak Frank Miller zrewolucjonizował postać Daredevila czy o tym jak Todd McFarlane tchnął na nowo życie w Spider-Mana, musimy posiłkować się internetem, to głównym bohaterem książki są nie poszczególni superbohaterzy, lecz branża jako taka.

Należy więc pochwalić pracę tłumacza, Bartosza Czartoryskiego, jak również jego konsultanta, Radka Pisuli (na co dzień jeden z „naszych”, czyli recenzent w KMF). Nie tylko udało im się dokonać świetnego przekładu, ale widać również, że wykonali kawał ciężkiej pracy, aby nie pogubić się w gąszczu dat, nazwisk i „incydentów”. Oczywiście merytoryczne przygotowanie to podstawa, gdy zabieramy się za tego typu publikacje, ale rzeczywistość opisywana przez Howe’a jest podobna do uniwersum kreowanego na łamach kart komiksów Marvela. Pełne postaci, wątków pobocznych, korelacji, wpływów i sztabu specjalistów, którzy muszą pilnować, aby całość fabularna się nie rozeszła w szwach. I nie rozchodzi.

To najlepsza książka o komiksach, jaką kiedykolwiek czytałem.

Sean Howe w swojej książce uświadamia nam, jak ciężką i stresującą pracą było tworzenie komiksów, gdy liczyła się zarówno ilość (sprzedanych egzemplarzy), jak i jakość. Dopiero dzięki temu wiem, że niejednokrotnie za każdy numer serii odpowiedzialni są zupełnie inni ludzie, próbując przemycić na jego strony swoje przemyślenia lub aktualne problemy. Niejednokrotnie w seriach Uniwersum Marvela brakowało spójności, co powodowało i dezorientację fanów, i sprzeczki w idealnej z zewnątrz Zagrodzie. Nie zmienia to faktu, że założyciele wydawnictwa tworząc jeden wielki, przenikający się wszechświat, gdzie wszystko jest możliwe, otworzyli sobie drogę do sukcesu i do serc fanów na wiele dekad.

 

Tym, co mnie zachwyciło, był przede wszystkim klimat nowojorskiego życia biurowego lat 40tych XX wieku i budowania swojego sukcesu od podstaw, a także bezkompromisowe zredagowanie wypowiedzi byłych pracowników Marvela i bardzo dobre tłumaczenie Bartosza Czartoryskiego. Soczyste słowa i emocje biorące górę nawet po latach to tylko niektóre aspekty językowe książki. Po więcej zapraszam Was osobiście – Wasza Mary Jane Watson.

Sean Howe opisując historię firmy wydawniczej pokazuje również, jakie przemiany społeczne, kulturowe, światopoglądowe miały miejsce w Ameryce. Wszystko to odbijało się w komiksach. Mitologia, która powstała w Marvelu, nie była oderwana od tej rzeczywistości. Dlatego właśnie sięgnęłam po taką książkę, by dowiedzieć się jakie czynniki miały wpływ na powstawanie kolejnych komiksów. Historia mnie zaskoczyła, ponieważ było mi zupełnie obca. W czasie kiedy sięgałam po komiksy w sposób naturalny, czyli jako nastolatka, mogłam sobie poczytać „Tytusa”, „Kajko i Kokosza”, ewentualnie „Kapitana Klossa”. Dziś mogę przyjrzeć się Spider-Manowi, czy Fantastycznej Czwórce jako ikonom popkultury, ale przez zupełnie nowy pryzmat.

Jedną z najciekawszych cech tej książki jest fakt, że Howe uniknął stworzenia polukrowanej laurki Marvelowi. Przytaczane wypowiedzi wielu osób, opis praktyk jakie w wydawnictwie przez lata były normą, sposób traktowania niektórych współpracowników czy postępowanie w kwestii praw autorskich dość poważnie (i negatywnie) rzutują na wizerunek tej firmy. Emocjonalność wypowiedzi i bezduszność niektórych decyzji jest sprzeczna z przedstawianiem Marvela w mediach. Howe pozwala czytelnikowi obserwować zachodzącą na przestrzeni lat przemianę wydawnictwa z projektu tworzonego przez zapaleńców dla zapaleńców w korporację, której wartość rynkowa liczona jest w miliardach dolarów. Najbardziej dostaje się chyba Stanowi Lee, którego nawet laicy komiksowi mogą kojarzyć jako twórcę postaci Spider-Mana. Stan zostaje odmalowany jako geniusz lat 50. i 60., choć z upływem dekad coraz bardziej oddalał się od przemysłu komiksowego, próbując promować się jak najszerzej mediach. Dochodziło do sytuacji, kiedy Lee nie wiedział co Marvel wydaje, a mimo to odgrywał rolę guru oraz kogoś kontrolującego działalność wydawnictwa. Dla fanów najbardziej interesujące będą z pewnością dość szczegółowe opisy powstawania kolejnych superbohaterów (proces ten był często chaotyczny) oraz to, w jaki sposób były podejmowane decyzje dotyczące kluczowych i dramatycznych momentów dotyczących poszczególnych postaci. Te relacje oraz to, jak wiele rzeczy powstało przypadkiem, a jak wiele projektów skasowano, jest naprawdę zaskakujące.

Historia Marvela opisana przez Seana Howe’a to obszerne, pełne zabawnych ciekawostek i rzetelnie przedstawionych wydarzeń dzieło, które zaspokoi ciekawość chyba wszystkich czytelników komiksów. Choć nie jest pozbawiona pewnych wad, w bardzo przystępny sposób przybliża czytelnikowi historię jednego z największych wydawnictw komiksów w historii. Lektura obowiązkowa dla wszystkich fanów Marvela oraz entuzjastów komiksów w ogóle.

Recenzja w formie graficznej:

Dla kogo skierowana jest książka? Z pewnością lekturą usatysfakcjonowani będą wszyscy akademicy zajmujący się szeroko pojętą kulturą masową (od literaturoznawców, socjologów aż po kulturoznawców). Marvelowi laicy mogą czuć się rozczarowani – wszak Howe pisze o redakcyjnej pracy, walkach o utrzymanie na wolnym rynku, dystrybucjach historii i procesach sądowych. Dla fanów amerykańskich komiksów to książka wręcz obowiązkowa, bowiem traktuje o pasji, zaangażowaniu i przywracaniu wiary w lepszą rzeczywistość, czyli tych elementach, dzięki którym czytelnicy na całym świecie pokochali to cudowne uniwersum. Nowe komiksy są dzisiaj praktycznie niewydawane, co nie przeszkadza firmie święcić kolejnych sukcesów związanych z pojawianiem się filmów i seriali produkowanych na podstawie ich graficznych oryginałów. Podejrzewam, że gdyby twórcy z lat 60-tych i 70-tych (z Martinem Goodmanem, założycielem Marvela, na czele) widzieli to wszystko, co się dzieje wokół samego uniwersum, z pewnością sięgnęliby po swoje przybory i z ironicznym uśmiechem na twarzy stworzyli kolejną niezwykłą historię należącą do światowego potentata komiksowego rynku.

Recenzja w formie graficznej:

Chociaż tomisko jest opasłe, to pochłonie bez reszty każdego miłośnika marvelowskich komiksów. Jednak nie tylko oni będą usatysfakcjonowani lekturą – każdy, kto interesuje się amerykańską popkulturą, znajdzie tu wiele przydatnych informacji na jej temat. I chociaż książka ma charakter reportażu, łatwo jest odnieść wrażenie, że w całej, długiej historii Marvela nie brakuje wręcz zwrotów akcji – nie od dziś wiadomo przecież, że najlepsze scenariusze pisze samo życie.

Recenzja w formie graficznej:

Recenzja w formie graficznej:

Autor nieustannie podkreślał, że Marvel to nie komiksy, nie superbohaterowie, tylko tworzący go ludzie. Były ich setki, nie tylko Stan Lee, czy Jack Kirby. Marvel to żywa historia, która skrywa nieznanych bohaterów. Kompendium wiedzy Seana Howe’a to nie tylko powieść dla znawców popkultury, czy zagorzałych fanów komiksów. Ta opowieść jest dla każdego, wystarczy tylko po nią sięgnąć. Bardzo zaciekawiła mnie okładka będąca uosobieniem Marvel Comics, gdyż przedstawia największe postacie stworzone przez te wydawnictwo. Na pewno mogę polecić książkę „Niezwykła historia Marvel Comics” i gwarantuję, że nie zawiedziecie się na niej!

Ważna jest to książka i warta przeczytania. Polski rynek komiksów amerykańskich też zaczynał się od Marvela, kiedy w 1990 wydawnictwo TM-Semic wypuściło pierwszego Spidermana do kiosków, a na dodatek to właśnie Marvel zawsze cieszył się u nas największym powodzeniem. Dla fanów komiksu jest więc to pozycja – jak już wspominałem – absolutnie konieczna, ale nie tylko oni powinni po nią sięgnąć. Każdy, kto ceni sobie historie na faktach, a także i wszyscy ci, którzy zainteresowania swe ukierunkowali na takie tematy, jak socjologia, amerykańska kultura masowa, ekonomia… Praktycznie każdy znajdzie tu coś dla siebie i gwarantuję, że nie będzie się nudził ani przez chwilę. Więcej, będzie się wahał, czy chce tę książkę przeczytać jednym tchem, bo nie może się zdobyć na to, by odłożyć ją na półkę, czy może wydzielać ją sobie po kawałku, by na dłużej wystarczyła ta przyjemność.

Sean Howe oparł swoją książkę na ponad stu oryginalnych wywiadach z członkami firmy. Niezwykła historia Marvel Comics to opowieść o urodzajnej wyobraźni, przyjaźniach na śmierć i życie, nawróconych grzesznikach, sojuszach i niespodziewanych zdradach. Rysunki oraz fabuła kultowych czarnych charakterów i niekoniecznie nieskazitelnie czystych herosów przez lata przekazywane były z rąk do rąk nowych rysowników, gdzie każdy pragnął wnieść w historię cząstkę siebie. Stworzenie nowego  tła  do powielanego przez dłuższy okres czasu schematu komiksu nie jest łatwym zadaniem. Autor książki podpatruje zza kulis nietypowe osobowości, które podołały temu zadaniu tworząc z komiksów Marvela jeden z najbardziej niezwykłych i uwielbianych popkulturowych symboli w historii Ameryki. Książka warta jest przeczytania z całą pewnością, historia w niej zawarta z pewnością zaciekawi nawet osoby, które nigdy komiksu w ręku nie miały, ale dla wielbicieli fabularnych ilustracji będzie to z pewnością gratka! Polecam!

 „Niezwykła historia Marvel Comics” jest totalnym must read dla fanów Uniwersum Marvela. Nie ważne czy oglądałeś tylko filmy, kreskówki, czy może czytałeś któreś z komiksów. Książka jest również świetną pozycją dla wszystkich zainteresowanych rynkiem w większych krajach, historią o tym, jak mała, świeżo założona firma staje się ogromną potęgą. Mogłeś nawet do tej pory nie mieć nic do czynienia z marvelowskim światem; wtedy warto sięgnąć po „Niezwykłą historię…” tylko po to, żeby zaznać przewrotnego stylu Seana Howe’a, który nie raz wgniecie w siedzenie. Ta pozycja to przede wszystkim opowieść o losach ludzi, którzy niegdyś byli najlepszymi przyjaciółmi, a potem musieli wylać tego drugiego na zbity pysk. To opowieść o potędze „wyższych instancji”, biurokracji, swoistej zemście i nie zawsze docenianych przygodach superbohaterów.

„Niezwykła historia Marvel Comics” jest naprawdę niezwykła i przeczytać musi ją każdy kto chociaż przez chwilę dał porwać się przygodzie. Obraz wydawnictwa zmieni się w naszych oczach bezpowrotnie. Historia jest tak samo niezwykła co niejednoznaczna i przynajmniej dla mnie lekko przerażająca.

„Niezwykłą historię Marvel Comics” czyta się jak dobrą powieść: rozpisaną na kilka pokoleń epopeję, z wartką akcją przetykaną ciekawymi opisami i galerią ciekawych postaci (z przewagą szwarccharakterów znaczniejszą niż w Grze o Tron). Szkoda tylko, że pod koniec akcja niebezpiecznie przyspiesza, opisując wiele zdarzeń dość pobieżnie (lata dziewięćdziesiąte, przynajmniej z punktu widzenia polskiego czytelnika, wydają się potraktowane po macoszemu), wiele ciekawych tytułów i zjawisk zupełnie pomijając. Jednego natomiast brakuje dobitnie – a mianowicie… obrazków! Żywe, pełne pasji opisy nie poparte są ani jedną ilustracją – choćby czarno-białą. Owszem, biorąc pod uwagę ich ilość, przybyłoby temu i tak już opasłemu tomisku kolejne kilkaset stron – ale „Niezwykła historia Marvel” to wyłącznie surowy tekst, w którym nawet nagłówków rozdziałów nie opatrzono choćby drobnym rysunkiem ilustrującym opisywaną epokę. Nawet do projektu okładki – estetycznej, ale mało wyrazistej – nie użyto oryginalnych ilustracji. Prosiłoby się też o więcej zdjęć: na końcu książki znajdziemy jedynie pojedynczą fotkę. Nie umniejsza to jednak ogromnej przyjemności płynącej z lektury. W ostatecznym rozrachunku czytelnik otrzymuje więcej, niż obiecuje mu szumny tytuł: wydawnictwo ukazane jest z detalami nie tylko od środka, ale w szerszym, bogatym w szczegóły kontekście, na tle barwnej, żywej panoramy – od Madison Avenue przez Wall Street aż po Broadway.

Dostajemy kawał dobrej książki, godnej polecenia nie tylko fanom komiksu (choć to właśnie oni sięgną po nią w pierwszej kolejności) – opowiadającej historię przemian w wielkiej, amerykańskiej korporacji, ale też przedstawiającą stojących za nimi ludzi. Z drugiej strony, gdy Dom Pomysłów świętuje kolejne sukcesy na srebrnym ekranie, nie ma lepszej okazji, by zainteresować komiksem szerszą publiczność. Swoją drogą, krokom podejmowanym w celu wprowadzenia postaci ze stajni Marvela na ekrany kin poświęcono sporo miejsca. Zaryzykowałbym stwierdzenie, że to właśnie przedstawienie walki wydawnictwa, a konkretnie niespełnione marzenia Stana Lee o karierze w show-buisnessie stanowią sedno opowieści. 

Z czystym sumieniem polecam „Niezwykła Historia Marvel Comics”, a sam zasiadam do kolejnych zeszytów zarówno od tego wydawnictwa, jak i DC oraz Image. Znudziło mi się trwające ponad dziesięć miesięcy lenistwo. Pora odkurzyć kalesony i wyprasować pelerynę!

Szczerze przyznaję, że pierwsze zaskoczenie przeżyłem już przy pierwszym kontakcie, na sam jej widok. Książka o komiksie, a w środku ani jednej reprodukcji, ani jednej grafiki? Za to ponad pięćset stron gęsto zapisanych drobnym drukiem? Coś wspaniałego. Jeszcze większe zaskoczenie przeżyłem gdy zagłębiłem się w lekturę. To naprawdę niesamowite w jaki sposób Sean Howe opisał historię powstania tego wielkiego dziś imperium, śledząc jego wzloty i upadki, losy niewiarygodnie kreatywnych i pozytywnie zakręconych ludzi, ale także przekręty i oszustwa, gdzie wyzysk, terror i wbijanie noża w plecy były na porządku dziennym. A wszystko to zostało spisane w sposób tak intrygujący, że czyta się to jak najlepszą biografię czy książkę historyczną, bez cienia znużenia czy nudy. Opowieść o losach twórców potęgi Marvela składa się na zaskakującą mitologię, która przenika się z mitologią bohaterów samego Uniwersum. Paradoksalnie, to co faktycznie działo się w Zagrodzie (jak nazywali ją pracownicy), bardzo rzadko przenikało do samych komiksów, co jeszcze bardziej podkreśla poświęcenie rysowników, grafików i autorów tekstów. Czytelnik zafascynowany światem Marvela znajdzie tutaj genezę swoich ulubionych postaci, przypomniane zostaną najsłynniejsze sagi (zadziwiające, że głównie skupiające się wokół X-men, prawda?), dowie się też jak na przestrzeni lat zmieniały się oczekiwania wobec bohaterów (biedny Spider-man, któremu najpierw odebrano Gwen, a potem zabroniono mu posiadania potomka, wreszcie sięgnięto po kuriozalny zabieg z innymi wymiarami…), jaki był problem z ciemnoskórymi bohaterami, jaką rolę odegrała II wojna światowa i rewolucja seksualna. 

Ta książka to biblia dla wszystkich fanów komiksów o Hulku, Fantastycznej czwórce czy Spider-Manie. Jest do bólu szczera, nokautuje czytelników, rzuca ich na kolana i nie pozwala zbyt szybko podnieść się z podłogi. Sean Howe odwalił kawał dobrej roboty. Dzięki jego publikacji, szanuję ojców superbohaterów jeszcze bardziej za ich pracę. Jestem pod ogromnym wrażeniem. Polecam.